David Sylvian – Manafon

Zes jaar is een lange tijd, en toch hebben we hem niet echt gemist. David Sylvian staat vandaag de dag alleen in de schijnwerpers wanneer hij dat wil. Een dergelijk moment is weer aangebroken; Manafon is de naam die zijn nieuwste solowerk draagt, vernoemd naar een dorpje in Wales. Verwijzend naar de woonplaats van dichter R.S. Thomas, is Manafon Sylvian’s beeldspraak geworden voor zijn poëtische inspiratie.

Bij zijn laatste soloalbum, Blemish uit 2003, werd duidelijk dat Sylvian (1958) allerminst oud aan het worden is. Hij nam op bewonderenswaardige wijze afstand van popmuziek door verfijnde klanken van nano-elektronica en zachtjes zenuwachtig gepriegel van jazzgitarist Derek Bailey (rip) als begeleiding te gebruiken voor zijn stem. Zonder refreinen, ritmes en herkenningspunten is Blemish een moeilijk album gebleken, uit een moeilijke periode voor Sylvian persoonlijk. Dat laatste leverde pure, diepe emoties op. Hoewel hij nu schijnbaar in een betere periode leeft, zijn de intense sentimenten alles behalve verdwenen. Ook qua geluid zijn Blemish en Manafon op het eerste gehoor elkaars gelijken. Sylvian is echter wel op zoek gegaan naar nieuwe elementen die zijn stem nog verder in de hoofdrol duwen. Diezelfde stem, geruststellend en meditatief, is het enige dat nog de erfenis van Japan met zich meedraagt.

In drie sessies – op evenzoveel verschillende plaatsen – werden opnamen gemaakt van wat later zou gaan fungeren als de muziek achter de stem op Manafon. Het was zowel een logische stap als een door de fans zeer gewilde, om opnieuw de samenwerking te zoeken met de Oostenrijkse gitaar-door-de-laptop-kunstenaar Christian Fennesz. Op de voorganger van Manafon, als ook op Fennesz’ Venice, werd dit beide heren al door de muziekminnende wereldbevolking in dank afgenomen. Echter bleef het dit keer niet bij alleen Fennesz. Het eveneens uit Oostenrijkse afkomstige collectief van Polwechsel (Dafeldecker, Moser, Stangl) voegde zich bij de sessie in Wenen. Keith Rowe – improvisatiepionier op de gitaar – gaf deskundige aanwijzingen.

In 2006, toen Sylvian in Japan vertoefde voor zijn installatie When Loud Weather Buffeted Noashima voor een kunstmuseum , kon hij het niet laten om de invloedrijke top van de Japanse improvisatiescene uit te nodigen voor een sessie. Een kwartet bestaande uit Otomo Yoshihide, Sachiko M., Tetuzi Akiyama en Toshimaru Nakamura leenden hun klanken aan het nummer The Greatest Living Englishman. Tenslotte vonden er nog opnames plaats in Londen, met niet geringe namen als Evan Parker, John Tilbury, Marcio Mattos en opnieuw Christian Fennesz. Veel muzikanten dus van het Erstwhile platenlabel, en vooral muzikanten die zich oncontroleerbaar en onvoorspelbaar in geluidslandschappen bewegen.

De top van de wereld in de improvisatiemuziek vragen voor je nieuwste album, lijkt een schreeuw om er een onluisterbare puinhoop van te maken. In de, volgens eigen zeggen, fascinerende sessies zocht Sylvian naar ongepolijst materiaal met niet meer dan enkele onuitlegbare ideeën. Slechts kleine aanwijzingen en aanpassingen gedurende de opnamen gaven de sessiemuzikanten een zetje in de juiste richting. Met wat knip en plakwerk en het toevoegen van de vocalen kwam uiteindelijk Manafon tot stand.

De muziek op dit nieuwe album verrast in die zin dat de bijdrage van de muzikanten buiten Sylvian zelf, erg minimaal blijft. Hij weet het persoonlijk treffend te omschrijven als een “modern soort kamermuziek”. Het is in die zin kamermuziek dat het intieme klanken betreft, vaak met klassieke instrumentatie, gemaakt door een kleine groep muzikanten. Muziek die geluisterd dient te worden zonder gezelschap. Schuivende elektronisch geruis, veelal uit de laptop van Fennesz, begeleidt op de meeste nummers de aan de a-ritmische dans ontsprongen zang. De instrumenten als cello, saxofoon, trompet, gitaar en piano reageren subtiel in de achtergrond op de stem, en andersom. Aangezien de vage klanken bewerkt zijn in de studio rijst de vraag hoeveel “improv” dit nu eigenlijk is. Uit een interview blijkt dat de muzikanten de vrije hand hebben gehad met hun gereedschap en dat de structuur van de vrije sessies redelijk intact is gebleven. Met stilte als uitgangspunt, onwillekeurig, zonder enige aanknopingspunten, klinken de achtergrondgeluiden soms als een druppend riool. Het is inderdaad een donker, onheilspellend geluid, maar stinken doet het niet.

Qua teksten werkt Sylvian vandaag de dag meer met metaforen dan ooit tevoren. In hoeverre dat te maken heeft met de inspiratie die is ontstaan door het leven van dichter Ronald Stuart Thomas in Montgomeryshire is onduidelijk. Ook persoonlijke emoties hebben klaarblijkelijk een plek gekregen. R.S. Thomas ontdekte zichzelf in het dorpje Manafon; wellicht een manier om te refereren aan Sylvian’s eigen leven en gevoelens van de laatste paar jaar. Net als op Blemish komen er geen refreinen voor op dit album. Verhalend maar niet geforceerd poëtisch tilt hij zijn melancholische stem boven alles uit. Manafon gaat over een man alleen, iets wat dit album ook lijkt uit te dragen.

Manafon is vooral een doorontwikkeling van Blemish. Daarom is het gemakkelijk kritiek te leveren op het gebied van vernieuwing. Ook het indrukwekkende affiche van gastmuzikanten doen de verwachtingen misschien wel uitstijgen boven het resultaat. Onterecht. Het resultaat dat alleen David Sylvian in de schijnwerpers staat, is een missie die van te voren was uitgedacht. Intimiteit gecreëerd door, op subtiele details na, een stem alleen. Dit laatste album is daarom misschien wel de meest pure die Sylvian ooit heeft gemaakt. Bijkomstigheid is wel dat Manafon misschien ook wel het moeilijkst luisterbare album van de illustere zanger is. Neem er daarom de tijd voor, en zorg voor een goede koptelefoon.