3x singer-songwriter

In de maand januari is het drie keer raak bij de platenboer, wanneer je op zoek gaat naar gevoelige liedjes van een – op het zicht dan in ieder geval – one-man band. Volgende week zien namelijk evenzoveel prachtplaten het (fysieke) levenslicht: J. Tillman, Andrew Bird en Antony & The Johnsons. De laatste twee hebben zich met hun vorige releases al min of meer bewezen, de eerst genoemde staat nu eigenlijk pas een beetje in de schijnwerpers. Laat ik daar maar eens mee beginnen.

J. (Josh) Tillman werd in de lente van 2008 als drummer bij de Fleet Foxes (die veel jaarlijstjes domineerde) gevoegd. Niet zelden verzorgt hij solo het voorprogramma, waardoor eindelijk een groter publiek kan gaan genieten van zijn platen, waarvan deze alweer de vijfde is. Dat komt vooral omdat zijn voorgaande werken via obscure labeltjes en in gelimiteerde oplagen aan de man werden gebracht. Vacilando Territory Blues was in oktober vorig jaar al digitaal verkrijgbaar, maar krijgt dus deze maand een tastbare release op Bella Union. J. Tillman krijgt op dit album hulp van enkele Fleet Foxes-leden. Incidenteel echter, want ook dit album een grotendeels gevuld met lege, desolate en eenzame folk/blues. Soms is de akoestische gitaar zelfs nauwelijks te horen en is Tillman´s melancholische stemgeluid het enige dat de pijnlijke levenslessen lijkt te willen uitdragen. Toch is Vacilando Territory Blues niet helemaal een depressieve draaikolk; Tillman heeft ook een richting gekozen met rijkere arrangementen, zoals goed te horen is op Steel On Steel, waarin blazers hun intrede doen. Op New Imperial Grand Blues lijkt hij wel een noisy bluesrock nummer te willen neerzetten. Dat maakt deze laatste plaat afwisselender en toegankelijker dan de minimalistische albums ervoor. Ben je op zoek naar iets tussen de oude Neil Young, Nick Drake, Bonnie “Prince” Billy en Jason Molina in, dan verdient dit pareltje meer aandacht dan dat er tot nu toe is geweest.

Andrew Bird heeft zijn sporen reeds verdiend; vooral zijn laatste twee albums werden uitstekend door pers en publiek ontvangen. Op Noble Beast bouwt hij zijn eigenzinnige en originele stijl verder uit. Het meest opvallende kenmerk van deze zanger is de fluitkunst, en dan bedoel ik met zijn mond als enige instrument. Een nachtegaal zou er jaloers op zijn, zo zuiver. Tweede kenmerk is de prominent aanwezige viool, of beter gezegd fiddle. Een ingetogen akoestische gitaar en de soepele, ontspannen stem van Andrew maken zijn muziek compleet. Hoewel de instrumentatie soberder lijkt dan op het vorige album Armchair Apocrypha, is het geluid juist rijker en energieker. Vrolijker bijna, ofschoon de prachtige setting nog altijd een droevig karakter heeft. Fitz & Dizzyspells is het meest opzwepende nummer dat hij in zijn carrière heeft gemaakt, dat veel mensen zal bekoren, maar is ook het meest volwassen. Voor het eerst hoor ik dat er in de muziek van Andrew Bird ruimte is voor pakkende melodieën, die je al na een tweetal luisterbeurten doen meefluiten. Een beetje handgeklap op de achtergrond doet de rest. De dynamiek ligt dit keer wat meer onderhuids, zo komt later naar voren. Het album bevat enkele goed verstopte elektronische effecten, wat het toch nog een beetje scherp randje geeft. Een groot voordeel hiervan is dat Noble Beast onderhoudender en met name meer coherent klinkt, in tegenstelling tot de voorlopers ervan. Andrew Bird´s typische maffe verhaaltjes en zelf verzonnen (rijm)woorden zijn gebleven. Dit nieuwe album is tot zover het hoogtepunt in zijn loopbaan en zijn kenmerkende stijl, misschien wel een beetje als Radiohead´s laatste album (zonder Thom Yorke), uitgekleed en van een nieuwe outfit voorzien. Noble Beast wordt overigens ook uitgebracht is een speciale editie met bonus CD die een collectie instrumentale stukken zal bevatten.

Daar waar Andrew Bird met zijn viool nauwelijks aan klassieke muziek doet denken (ook niet de bedoeling veronderstel ik), doet Antony & The Johnsons dat wel. Antony, het jongentje dat zo graag een meisje wil zijn, haalt zijn inspiratie ditmaal op een andere plek dan hij eerder deed. Op het nieuwe album The Crying Light visualiseert deze keer de theatrale dans Butoh en haar uitvinder, de 102-jarige Kazuo Ohno, de muziek en de sfeer die het oproept. Gewapend met slechts zijn stem, piano en af en toe violen en cello´s op de achtergrond, maakt Antony ongelooflijk ontroerende liedjes, breekbaar als het dunste kristal. De aparte stem en androgene voorkomen zijn al meer mensen opgevallen. Lou Reed nam hem op sleeptouw en dan leverde een deal op met Secretly Canadian. In 2005 won hij de Mercury Prize met I Am A Bird Now, en voor de luisteraar die daar bekend mee is brengt The Crying Light geen verrassingen. Net als bij Butoh loopt dramatiek en elegantie hand in hand op dit album. Toch is er ook enige vreugde of hoop te horen, bijvoorbeeld in het nummer Kiss My Name. Het centrale nummer op het album, Another World, staat terecht in het middelpunt. De manier waarop Antony beschrijft hoe hij de wereld veracht maar ook zal missen, is hartverscheurend. Lukt het om een beetje door het arty-farty en semi-travo gehalte heen te kijken, dan wordt je ongetwijfeld geraakt door de subtiele melancholie van Antony & The Johnsons.

Welke de beste is van de drie? Laten we zeggen dat J. Tillman de meest pure is, Andrew Bird de meest toegankelijke en Antony & The Johnsons de meest bijzondere. Mijn keuze is het niet, ik koop ze gewoon alledrie.

Snertweer

Afgelopen weekend bekroop mij ineens een beklemmend gevoel. Zou het te maken hebben met mijn ontoereikende drankvoorraad in het geval van een nucleaire winter? Dat was inderdaad een probleem, maar niet de reden waarom ik mij niet meer vertrouwd voelde. In mijn keuken was een niet thuis te brengen geur zich aan het verspreiden. En het rook ook nog niet eens lekker. Mijn nieuwsgierigheid is altijd al moeilijk te bedwingen geweest, en ook nu konden mijn luiheid en immer aanwezige zucht naar alcohol mij er niet van weerhouden op onderzoek uit te gaan. Dit ondanks het feit dat het leek alsof het lijk van Hulk Hogan hier zachtjes lag te smeulen.

Al snel werd het mij duidelijk dat de zure, misselijkmakende lucht uit de koelkast moest komen. Ik was namelijk nog niet naar het toilet geweest. Uit het keukenkastje pakte ik gele schoonmaakhandschoenen en haalde ook mijn regencape tevoorschijn. Je weet nooit wat je aantreft; voor je het weet zit je lichaam onder de etterende bulten dus ik nam geen risico. Voorzichtig opende ik de koelkastdeur, maar deinsde direct terug. De keuken begon namelijk groen te kleuren!

Hadden buitenaardse wezens bezit genomen van mijn Zanussi? Had ik per ongeluk radioactieve melk gekocht? Zat er in de verlichting van de koelkast een kwaadaardige chip met kunstmatige intelligentie? De groene gloed deed mij direct denken aan één van Neerlands beste films, De Lift. Omdat ik net als Huub Stapel een hekel heb aan dingen die in de doofpot verdwijnen (of tussen de benen van Willeke van Ammelrooy), besloot ik met gevaar voor eigen leven een foto te nemen. Nadat ik met een bezem van een afstandje de deur van de evil koelkast had geopend, nam ik snel een kiekje van de monsterachtig kermitkleurige straling.

Op de foto is het misschien niet goed te zien, maar langzaam maar zeker kroop er een dampende smurrie uit de pan in de koelkast. Opeens moest ik denken aan een andere film uit de jaren 80, The Blob. Ik prikte er wat in met de bezem die er nog stond, in de hoop dat de vleesetende drilpudding zou schrikken en zich terug zou trekken. Ik zag al vlezige stukjes in de drab en herinnerde mij opeens weer dat de buurman daarnet lethargisch met een lege halsband over straat liep. Maar wacht, dit komt me bekend voor. Het was natuurlijk de erwtensoep die ik vier weken geleden had gemaakt!

Ingrediënten
4 liter water
500 gram (varkens)schouderkoteletten (zonder gebeente)
250 gram gerookte spekblokjes
1 kilo spliterwten
2 uien
1 grote winterpeen (of 2 kleine)
1 flinke knolselderij (met blaadjes)
2 preien
zout & peper
1 à 2 rookworsten

Bereidingswijze
Zet een pan op met het water. Snij het vlees (behalve de rookworsten) in blokjes mocht dit nog niet gebeurd zijn, en gooi het in de pan. Als het water gaat schuimen, kun je dit met een spaan verwijderen. De spliterwten moeten van te voren goed met koud water gewassen worden, daarna kunnen ze ook in de pan. Snij de rest van de groenten in stukjes, blokjes of ringen, waarbij de winterpeen en de knolselderij eerst geschild dient te worden. Bewaar de blaadjes van de knolselderij en snij deze ook fijn. De bittere stengels kunnen weg. Ondertussen blijven roeren in de pan, om de erwten lekker los te houden en natuurlijk om aanbranden te voorkomen. Laat de pan met alle groenten rustig een paar uur pruttelen en inkoken maar vergeet niet af en toe te roeren. Breng daarna op smaak en zout en peper. Het beste kun je de rookworsten (in schijfjes) pas toevoegen als de snert is afgekoeld en ingedikt (de lepel blijft rechtop staan). Nog beter is om deze een dagje in de koelkast te laten staan en deze pas weer op te warmen bij het serveren. Daar hoort natuurlijk traditioneel roggebrood met katenspek bij.

De soep is uitstekend geschikt om in te vriezen, maar laat deze niet te lang in de koelkast staan…

Animal Collective – Merriweather Post Pavilion

Is een toegankelijke studioplaat van Animal Collective een (optische) illusie? Getuige de hoes van Merriweather Post Pavilion zou je het haast gaan geloven. De hersenen kunnen het contrast tussen vorm en kleur niet helemaal goed verwerken en de cover lijkt daarom te bewegen. De kinderlijke muzikale kronkels van de heren in Animal Collective hebben in het verleden ook al voor menig hersenbreker gezorgd. De stuiterende combinatie van freak-folk, surf-pop, tribal-fusion, noise, techno, dub en psychedelica is soms wat moeilijk te behappen. Deze pioniers in compositie leven echter – ondanks dat het misschien wel zo klinkt – niet op willekeurige jams en improvisatie, maar op goeddoordachte experimenten. Deze experimenten leiden bij Animal Collective steeds meer naar de weg van relativering en samenhang.

De voorloper van Merriweather Post Pavilion, Strawberry Jam, heb ik mogelijk te weinig aandacht gegeven en vond ik daarom teveel carnaval. Person Pitch, het soloalbum van zanger Noah “Panda Bear” Lemox heb ik in 2006 niet op zijn grote waarde weten te schatten. Bij de EP Water Curses van vorig jaar ging het al beter. Vooral het titelnummer is een sterk staaltje van hoe ontembare muzikale creativiteit toch in de vorm van een smakelijke popsong gegoten kan worden. Het was de eerste keer dat ik bij de eerste luisterbeurt meteen opveerde bij Animal Collective. Bij het naar een concertzaal voor tienerbandjes in Maryland vernoemde Merriweather Post Pavilion zet de band een stap verder naar het toegankelijke, de popmuziek. Ik veer nu niet alleen op, ik spring een gat in de lucht.

Op het moment dat opener In The Flowers na een rustige opbouw explodeert met veel orgelachtige op en neer deinende melodieën en een harde, loodzware wobble baslijn die rechtstreeks uit de dubstep lijkt te komen, schrikt de luisteraar wakker. Animal Collective doet geen concessies bij de start. In plaats daarvan dreunt een kolossale 4/4 beat alsof de boerderij met de bandleden een DJ collectief is die techno hoog in het vaandel heeft staan. De duo zang is naast een feest der herkenning voor de geoefende AC-liefhebber, de kers op de taart.

De bek valt spreekwoordelijk open bij My Girls. De pulserende sciencefiction geluidjes lopen als een rode draad door dit nummer. Als na één minuut en 25 seconden de prachtige zang van Panda Bear naadloos lijkt over te gaan in zachte percussie, wordt de grootsheid van dit prijsnummer duidelijk. Ongeveer halverwege verandert de toon van de zang zonder de coherentie te verliezen, mede dankzij de genoemde keyboards die het hele nummer lijken te zeggen dat we hier te maken hebben met een elektronische versie van de Beach Boys. De handclaps die volgen, zijn zo enorm besmettelijk dat je niet anders kan dan hetzelfde doen. De kakofonie lijkt in de handen van Animal Collective beheersbaar.

Alweer een hoogtepunt met het met synths volgepropte Summertime Clothes. Een groots opgezet, maar op een simpele 4/4 basdrum drijvende overweldigende track. Onmogelijk dat je hierbij stil blijft zitten. Hier wordt duidelijk dat de productie van het album tot in de puntjes is uitgewerkt. Elk geluidje, bliepje, lagen met elektronische geluiden zijn in volmaakte harmonie met de zanglijnen. Toch is Merriweather Post Pavilion geen overgeproduceerde en gladgestreken commerciële bedoeling. Daarvoor is ten eerste het muzikale tapijt te divers. Ten tweede ben ik sowieso een liefhebber van uitgewerkte studioproducties in plaats van rauwe live opnamen. Ik ben van mening dat de productie, live (concept) opnamen ernaast leggend, hier toch echt een toegevoegde waarde is.

Het nummer Bluish is het schoolvoorbeeld van een gevoelig liefdesliedje met de Beach Boys-achtige, in elkaar overvloeiende stemmen van Avey Tare (David Portner) en de eerder genoemde Panda Bear. Het energieke en opgewekte gaat er hier even af, om plaats te maken voor rust en schoonheid. Ook deze kant van de band is geslaagd. Tevens weten ze hun gezicht en daarmee originaliteit te behouden door zorgvuldig gecamoufleerde psychedelische effecten te gebruiken.

De afsluiter Brothersport is dichter bij techno dan dat Animal Collective ooit is geweest, zonder dat ze meteen als de Chemical Brothers klinken. De samba-shakers en de opzwepende uitheemse ritmes in combinatie met orgeltjes en Caribische reggea-achtige samenzang in een perfect refrein maken dat je voor dat je het weet een tropische dans aan het uitvoeren bent in je woonkamer. Grizzly Bear linkte deze track reeds eerder op hun website als hun nieuwe favoriete Animal Collective nummer, tot woede van platenmaatschappij Domino. De leden van Grizzly Bear hebben wellicht gelijk. Vooral de memorabele zangmelodie zal de luisteraar bekoren. Zo hoor je een album af te sluiten, met vuurwerk.

Zonder hun kenmerken te verliezen heeft Animal Collective een stijgende lijn te pakken in hun releases. Een lijn die naar grote hoogten lijkt te leiden. Merriweather Post Pavilion beschouw ik als een meesterwerk in de moderne popmuziek. En de perfecte soundtrack voor Artis. Of voor de nieuwe reclame van het Wereld Natuur Fonds. Veel beter dan Queen. Doneer nu aan Animal Collective!