Klassieke recensies – deel 1

Een aantal jaren schreef ik voor het online muziek magazine MusiqueMachine. Na verloop van tijd voelde ik mij steeds minder verwant met de muziek die op de site werd gerecenseerd en was ik het strontbeu om de gratis CDs die ik ontving te beschrijven, omdat de meeste ervan gewoon bagger waren. Ook begon mijn vrije tijd zich steeds meer in de kroeg af te spelen, dus op een gegeven moment kwam er een einde aan mijn activiteit. Dat betekend allerminst dat ik mijn schrijfsels daar in de ban heb gedaan. Onderstaande van Biosphere is een herpublicatie, nu vertaald naar het Nederlands. Het is één van mijn laatste geweest in 2004 (de originele is hier terug te vinden).

Biosphere. Eén van de grootste namen in muziek die we ambient noemen. Albums die we nog steeds waarderen na 50 jaar. Tijdloos en abstract. Mysterieus en afstandelijk. Koud, maar ook warm. Niet altijd gemakkelijk, maar altijd een verademing om naar te luisteren. Dat is Biosphere. En er is een nieuw album uit…

Geir Jenssen is de man achter deze elektronische act, en zijn muzikale loopbaan omvat nu al meer dan 20 jaar. Jenssen begon in de popmuziek met Belcanto, echter na twee albums besloot hij om zich te gaan concentreren op een solocarrière in de elektronische muziek. In de periode vóór Biosphere en in het vroege begin van deze act waren beats en ritmiek duidelijk aanwezig. Gedurende de jaren ontwikkelde Biosphere zich; de muzikale blauwdrukken gingen overboord en minimalistische ambient kreeg de overhand. De muziek van Biosphere wordt daarom ook veel gebruikt als soundtrack voor films of als ondersteuning voor kunstinstallaties, met als muzikale hoogtepunt het album Substrata, uitgebracht in 1997. Vernoemd naar het wetenschappelijke project in de staat Arizona en sterk geïnspireerd door de natuur; Biosphere weet als geen ander de zintuigen te prikkelen en beelden op te roepen die bij de muziek passen. Dat deze beelden voornamelijk de koude winterlandschappen van Noorwegen bevatten, heeft waarschijnlijk te maken met de invloed van zijn woonplaats Tromsø, 70 graden ten noorden van de poolcirkel. Jenssen is tevens een fervent bergbeklimmer, verslaafd aan grote hoogten en gefascineerd door de effecten ervan. Voor dit nieuwe album klimt hij nog iets verder de lucht in.

Autour De La Lune was in de eerste instantie een opdracht gegeven door Radio France waarbij de uitvoering zou plaatsvinden op een festival in Montpellier. Speciaal voor deze gelegenheid mocht Geir Jenssen in de archieven van dit radiostation duiken, iets wat niet iedereen werd gegund. Jenssen kwam met interessant bronmateriaal op de proppen. Hij selecteerde geluiden van een uitzending uit 1960, waarbij het verhaal De la Terre à la Lune (van de aarde naar de maan) van Jules Verne wordt verteld. Het originele boek verscheen reeds in 1868 en, zoals de titel al aangeeft, gaat het over de reis naar de maan. In aanvulling hierop gebruikte Jenssen geluiden die zijn opgenomen op het ruimtestation MIR, dat samen een treffend contrast vormt tussen het verleden en toekomst. Het festival werd uiteindelijk afgelast, maar de opname werd uitgezonden op Radio France Culture vorig jaar, en was ook beschikbaar als download. De interesse van Jenssen was intussen verder gewekt, en hij besloot verder aan het materiaal te werken totdat er een album tot stand kwam.

Naar muziek luisteren met de koptelefoon geeft aan diverse stijlen een meerwaarde; bij dit album van Biosphere is het een essentie. Het 75-minuten durende stuk is verdeeld in 9 composities, waarbij de opener Translation al 22 minuten op de klok zet. Hier is er nog een glimp van een melodie op te vangen, zich langzaam pulserend aan de luisteren voorbijtrekkend. Een fantastisch stukje muziek, dat aanzienlijk hypnotisch werkt; de ruimtereis is begonnen. Hierna worden de geluiden erg minimaal, concentrerend op diepe, lage bastonen die je het gevoel geven in een omgeving te zijn zonder zwaartekracht, maar ook het eenzame zweven in het zwarte en eindeloze universum. Er is alleen duisternis, en de hoop dat dit allemaal snel voorbij is lijkt ver weg. Dim de lichten, doe je ogen dicht en geef je fantasie de ruimte. Misschien het enige minpuntje van het album; het concept bereikt een ongelooflijke staat van compleetheid (inclusief het waanzinnige artwork, dat toch simplistisch en sober is) dat je verbeelding maar één kant op kan: het heelal in.

De donkere geluiden beginnen nachtmerrie-achtige vormen aan te nemen in Circulaire, nummer 6 op de lijst. Zonder koptelefoon lijkt dit compleet geruisloos voor het menselijke gehoor, toch in de verte… Het komt dichterbij en verdwijnt dan weer, terwijl er in de achtergrond een frequent puls is waar te nemen. Mijn kinderdroom om astronaut te worden valt hier in duigen; het is veel te griezelig in de diepe ruimte. Je krijgt de indruk dat je niets anders meer hoort dan de geluiden van je lichaam en organen (zoals je hart dat klopt), wat overblijft, is een angstige stilte. Gelukkig komt in het daaropvolgende Disparu weer wat melodie terug. Niet lang daarna komen de diepe drones weer terug in Inverse. Het album sluit af met Tombant, een opvolging van de melodie in het openingsnummer en een waardig einde. We keren terug op aarde.

Zelfs Brian Eno’s Apollo album is een vergelijking die niet past bij Autour De La Lune. Dit werk is completer, duisterder en mooier. Wanneer de CD is geëindigd lijkt het ondenkbaar dat zulke minimale tonen zoveel emoties kunnen opwekken. Er is geen enkele beat (in de zin van ritme of percussie) te ontdekken op het album, en het lijkt erop dat de gebruikte samples in zijn geheel zijn geïntegreerd in de elektronische “muziek”. Wat Geir Jenssen hier demonstreert is een tijdloze soundtrack voor een ruimte-expeditie, iets wat onmogelijk lijkt om alleen met muziek te bewerkstelligen. Het pakket rekt zich dermate uit tot een perfecte gesteldheid, dat de beelden, emoties en al het andere de verbeelding direct weten te prikkelen. Misschien is Autour De La Lune wel het beste album van Biosphere tot nu toe, en zeker de meeste minimale. Toch is dit onmiskenbaar Biosphere, door de manier waarop de koude maar vaak natuurlijke en organische geluiden zijn bewerkt en gepresenteerd. Ik blijf sterk onder de indruk van deze eersteklas artiest. Adembenemend, echt.

Ergernis in de C&A

Na een schrikbarend vervelende gebeurtenis in de C&A in Middelburg vorige week, voelde ik mij geroepen om het bedrijf een brief te sturen:

Geachte heer, mevrouw,

Helaas voel ik mij genoodzaakt om u te vertellen wat mij afgelopen zaterdagmiddag 28 juli in het filiaal van de C & A in Middelburg is overkomen. Ondanks dat deze brief naar uw belevenis misschien leest als een grap, wil ik u vragen om mijn enigszins cynische verhaal toch serieus te nemen. Ik geloof oprecht dat dit zal bijdragen aan een gelukkigere samenleving.

Het was een gezellige zaterdagmiddag in de stad. Geen strandweer, dus het was aardig druk in het centrum van Middelburg. Zo ook in de C & A. Gillende kinderen met ijsjes overgooiend over een kledingrek, blije mongooltjes vast op de roltrap met een te grote rolstoel en een groep verdwaalde Puertoricanen die zojuist hadden ontdekt wat het woord “taal” nu eigenlijk betekende, ze hadden allemaal hun weg gevonden naar deze winkel. Helaas werd deze vrolijke sfeer verpest door één van uw medewerkers. De dame in kwestie – de naam ben ik helaas kwijt – had redelijk kort geknipt grijs haar zodat je haar hoofd goed kon zien. Daaruit kon een leek al vrij gemakkelijk opmaken dat ze al een flinke carrière achter de rug had als onbeholpen en chagrijnige kassamedewerker bij de Jamin of iets dergelijks. Dat werd bevestigd door de hierna beschreven gebeurtenissen.

Zoals ik al zei was het druk in de C & A, echter de kassa bediend door bovengenoemde dame was de enige die open was. Deze situatie werd gelukkig ook opgemerkt door de medewerkers van het filiaal en er werd een tweede kassa geopend door een collega, iets wat met luid gejuich werd ontvangen door de aanwezige klanten. Er was één probleem, de sleutel van deze tweede kassa was niet aanwezig… In plaats van dat de collega van de dame met het grijze haar op zoek ging naar de sleutel, besloot zij zelf luid roepend naar weer een andere collega, op zoek te gaan naar de sleutel die de tweede kassa moest opstarten. Hierdoor kwam de gehele economie in deze dependance van de C & A stil te staan. Inmiddels vormden zich twee lange rijen voor de balie met ongeduldige klanten die maar al te graag hun kleertjes wilden betalen.

Aangezien ik de eerstvolgende zou zijn die werd afgerekend, besloot ik te blijven wachten tot ik werd geholpen. Dit kon nooit meer lang duren, dacht ik bij mezelf. Dit bleek helaas een foute veronderstelling. De sleutel van de tweede kassa werd snel gevonden maar dit was allesbehalve een garantie tot het succesvol en efficiënt afrekenen van mijn waar. De hoofdpersoon van dit drama voelde zich eerst genoodzaakt om nog uitgebreid de werking van de tweede kassa uit te leggen aan haar collega; de nodige tips en trucs waren hier niet van de lucht, wat impliceerde dat zij een gelouterde werkkracht was. Dit idee werd al snel de grond in geboord toen zij eindelijk het bonnetje van de voorgaande klant uit de kassa trok. Het Duitse heerschap vóór mij had helemaal niet op “ja” gedrukt op de pinautomaat! En was er nadien wel met een mooie broek vandoor gegaan! Ondanks het feit dat dit ondertussen al een tijdje geleden was, werd dit uiteraard met ontsteltenis ontvangen door de steeds prutserige functionerende mejuffrouw. Als een echte rechercheur (volgens mij had zij teveel Baantjer gekeken) ging ze op haar dooie gemakje naar de ingang van de winkel om te kijken of de Duitser met de mooie broek er nog een ijsje stond te eten. Dit was niet het geval. Misschien was hij nog in de winkel zelf? Nee, geheel tot haar eigen verbazing, was de boef ervandoor.

Mijn verbazing was inmiddels omgeslagen naar een gevoel van machteloosheid en woede, en ik had de grootste moeite om dit te verbergen. Achter mij in de rij begon het ook al aardig te morren. Ik weet niet wat erger is: huilende kleine meisjes die dolgraag naar huis willen of de bijbehorende gefrustreerde moeders die het liefst een mes in ieder willekeurige voorbijganger willen steken, zouden ze er één op zak hebben. De al veelbesproken dame vond het niet nodig om haar excuus te maken, al had dit niet meer uitgemaakt. Ze vond nog wel even de tijd om uit te leggen dat ze toch nog constant rond moest kijken of die Duitser nog haar gezichtsveld kruiste. Ik kan mij voorstellen dat er vaker iets wordt ontvreemd bij de C & A, maar als iedere medewerker naar potentiële bandieten moest uitkijken, dan was er wel een safaripark van gemaakt. Mijn erop volgende verbouwereerde opmerking naar de dame “die meneer zit al in de bus naar Duitsland” was misschien misplaatst en oneerlijk, maar voor haar zelfs een reden om de taken bij de kassa neer te leggen. Tevens was dit het punt voor mij om te besluiten het pand te verlaten. Op mijn weg naar buiten – zónder de beoogde artikelen – zag ik haar nog een beetje rommelen in een kledingrek.

Al met al waren dit de ergste 40 minuten die ik ooit in een winkel heb mogen meemaken. Ik heb daarbij ook het vermoeden dat deze belachelijke service gepresenteerd door de grijze medewerkster ook andere cliënten psychisch leed heeft veroorzaakt. Ik vind het erg jammer dat een groot concern als C & A, waar kwaliteit en service hoog in het vaandel staan, het personeel onvoldoende scant op hun capaciteiten en klantgerichtheid. De bedrevenheid waarmee deze medewerker tentoonspreidde dat zij helemaal niets wou verkopen, doet vermoeden dat er eerder misstanden zoals boven beschreven hebben plaatsgevonden. Als geboren Middelburger loop ik vaak door de straat waar de C & A is gevestigd, niettemin heb ik de laatste tijd de neiging om een grote omweg te nemen.

Nu ik de gebeurtenissen een beetje heb verwerkt, ben ik tot het besluit gekomen deze brief te schrijven. Niet als aanval op u als concern, maar om u te wijzen op punten die verbeterd kunnen worden zodat de tevreden klantenkring verder uitgebreid kan worden. Toch draagt deze brief als conclusie een persoonlijke noot; de hoofdpersoon van dit verhaal in totaal niet geschikt als verkoopster.

Met vriendelijke groet,