Februari 2012

Het is frappant dat de beste albums van de maand februari – afgezien van Jozef van Wissem en Jim Jarmusch – terug grijpen naar het verleden. Om te beginnen twee re-releases van essentiële albums, in twee uiteenlopende genres. Niente van Gruppo di Improvvisazione Nuova Consonanza (met helden als Ennio Morricone en Egisto Macchi in de gelederen) werd in 1971 opgenomen, maar krijgt nu pas een vinyl release. Het is een fantastisch document die de groep laat horen op top van hun kunnen; ongedwongen freejazz, ingewikkeld en spannend doch ook enorm sfeervol. Die andere is Twilight Peaks van Robbie Basho, van origine een cassette uit 1985, en één van zijn laatste werken. Het Belgische label Smeraldina-Rima heeft deze American Primitivism-klassieker terecht op vinyl laten persen en van prachtig artwork voorzien.

Ook de geweldige Lixiviation verzamelaar van Suzanne Ciani, die deze maand uitkwam, blikt terug. En wel op de periode 1969 tot 1985, muziek van vóór haar doorbraak, en toen ze net was uitgeleerd bij pionier Don Buchla. Betoverende synthesizermuziek, maar ook vooruitstrevende geluidseffecten en reclamejingles komen langs. Biosphere houdt het met de Compilation 1991-2004 wat dichter bij het heden. Er staan al dan niet zeldzame compilatietracks op, die zowel de dance-achtige beginjaren als de verstilde ambient van later in zijn carrière omvatten.

Gloednieuw, doch voorzien van een oldskool sound is Morinde, het nieuwe album van de Vlaamse black metal band Alkerdeel. De sfeervolle, slepende tracks zou je ook kunnen betitelen als doom; het is het smerige geluid van de gitaren die meer aan Noorwegen anno begin jaren negentig doet denken. De leden van deze band zouden buren kunnen zijn van de heren van Sylvester Anfang II. Ook dit ensemble heeft in februari een nieuwe release aan de discografie mogen toevoegen, net als het gerelateerde Hellvete en Bear Bones, Lay Low. Uitgebreide beschrijvingen van die titels volgen in maart.

Het was heus niet allemaal nostalgie wat de klok sloeg in februari. Zo was ik zeer te spreken over het recente Muzika Electronic van Frak. Je zou deze obscure Zweden kunnen betichten van (te)veel luisteren naar de Detroit ambienttechno van Drexciya, ware het niet dat Frak eerder rondliep, en inmiddels alweer een kwart eeuw meegaat. Een beter voorbeeld van een hedendaagse sound is het album Abtu Anet van Gultskra Artikler. Hier gaat de Russische Alexey Devyanin achter schuil, en op zijn fantasierijke, melancholische collages van drones, folk, ambient, modern klassiek en field recordings is geen genrestempel te drukken.

Probeer ook eens de cassette Whalley Range van de Britse act Le Drapeau Noir aan een genre te koppelen. Deze bevat een korte registratie van het optreden van deze band (met leden van Part Wild Horses Mane On Both Sides) in september vorig jaar. Meditatie, rituelen, noise, feedback, hippiefolk, drones, vrij improvisatie en vervormde vocalen die recht uit het slachthuis lijken te komen. Nee, dan zet Disappears met Pre Language ons wel weer met beide benen op de grond. Vuile Sonic Youth-gitaren en ritmes die uit de krautrock lijken voort te komen; het mag voor nu naast de energydrinks in de schappen staan.

De meest gehypte release van de laatste weken is ongetwijfeld Kindred van Burial. Ik hou eigenlijk geen hypes bij, dus het is maar een gokje. Gezien de kwaliteit van deze ep kan ik mij het echter goed voorstellen. William Bevan heeft van iets wat ooit dubstep heette eigenzinnige, donkere muziek weten te maken omgeven met mysterie en met ijzersterkte beats en ijzige ambient. De gelijknamige dubbel cd van Blondes is wat minder duister maar bevat desalniettemin niet minder vette beats. De singles van dit minimale electro duo zijn hierop verzameld, plus een cd vol remixes.

Ja, het is weer moeilijk kiezen deze maand voor muziekliefhebbende alleenstaande moeders in de bijstand. Een uitkomst zou A Victim Of Stars 1982-2012 van David Sylvian kunnen bieden, een compilatie die voor een schappelijk prijsje een soort van best-of moet voorstellen. Of, voor de meer beweeglijke mens onder ons, de Shangaan Shake compilatie. Hierop wordt de muziek behorende bij de snelste streetdance ter wereld (uit Zuid-Afrika) geschikt gemaakt voor het Europese publiek. Een prima opwarmertje voor de komende zomer, maar het verhitte origineel Shangaan Electro is uiteraard beter.

Jozef van Wissem & Jim Jarmusch

Jozef van Wissem (geboren te Maastricht, wonend in New York) poogt al een aantal jaren de luit te bevrijden van haar middeleeuws stramien, met een aantal prachtige en evenzo sfeervolle albums tot gevolg. Wanneer we filmmaker Jim Jarmusch naast hem op de hoes van Concerning The Entrance Into Eternity zien staan, krabben we ons even achter de oren: een vreemde combinatie. Denken en luisteren we verder, dan zien we eigenlijk twee stijlen die perfect bij elkaar passen.

Beiden delen een liefde voor muziek, experiment, en in zekere zin een drang naar onafhankelijkheid. Op alledaagsheid zal men ze in ieder geval niet betrappen. Jarmusch speelde vroeger in een aantal verschillende nowave- en punkbands en focust zich bij zijn films zeker niet alleen op beeld. Deze samenwerking kwam dan ook tot stand toen Jarmusch Van Wissem vroeg de soundtrack van een nieuwe film te verzorgen. Het project groeide echter uit tot een heus album, terwijl de bewuste film nog gemaakt moet worden.

Van Wissem bespeelt de dertiensnarige luit zoals we dat van hem gewend zijn: minimale folkcomposities, die zijn terug te voeren op de renaissance- en barokke stijlperiode, gestoeld op herhaling. Complexe palindromen (die de stukken achterstevoren hetzelfde laat klinken) en terugkerende patronen zijn kenmerken die we op al zijn albums terugvinden. Zo ook op The Joy That Never Ends uit 2011, waarop Jarmusch voor het eerst – in één nummer – zijn opwachting maakte op de elektrisch gitaar.

Met een geluid ondergedompeld in feedback creëert Jarmusch lichte drones – gitaarambient is misschien een betere benaming – die een zoemende ondergrond vormen voor Van Wissem’s spel. Soms overheerst de één, soms eist de ander de hoofdrol op. In de openingstrack Apokatastasis (Restoration) zijn de heren aardig in balans, maar in het titelnummer bijvoorbeeld wordt Jarmusch meer naar de achtergrond gedrongen. Om in The Sun of the Natural World is Pure Fire keihard terug te slaan, met een negen minuten durende woedende muur van gitaarfeedback. Overigens zonder dat de luit ondergesneeuwd raakt. In het afsluitende nummer horen we Jarmusch donkere, autoritaire stem nog een tekst oplezen op dit voor de rest instrumentale album. Het is een tekst die net als de titels afkomstig is van de Zweedse wetenschapper, filosoof en theoloog Emanuel Swedenborg. Zonder verdere herkenningspunten ademt de muziek de genialiteit en mystiek van zijn werken.

Mijn favoriete film van Jarmusch is misschien wel Coffee And Cigarettes. Een film in zwart-wit met nauwelijks een soundtrack, maar wel met een rits excentrieke muzikanten in de hoofdrol. Op Concerning The Entrance Into Eternity zijn het Van Wissem en Jarmusch die met elkaar in gesprek gaan. Niet met koffie en sigaretten, maar met een luit en gitaar. Een intrigerende dialoog tussen twee boeiende personages is het gevolg. Een ontspannen, losse conversatie, waarbij men elkaar laat uitpraten maar waar nodig is ook perfect aanvult. De slotzin kan dan ook niet anders luiden dan dat het album tot mijn favorieten van dit moment behoort.

Kraak festival 2012: preview

Traditioneel kunnen we ons begin maart weer verheugen op het leukste festival van het jaar. Niet op een zomerse, hip gesponsorde weide, maar in het doorgaans futloze en grauwe Aalst, in het midden van België. Een stad die zo rond carnaval een kleurrijke gedaanteverwisseling ondergaat, en dankzij KRAAK de belangrijkste artiesten van verleden en heden herbergt. Traditioneel ook, duik ik met een nieuwsgierig en onderzoekend oor de line-up in, de taart proevend voordat deze wordt aangesneden.

Meer dan ooit staan er artiesten op het KRAAK festival die in meer of mindere mate mijn muziekdragers al bevolken. Iemand als Alvarius B. bijvoorbeeld, stond bij menig kenner hoog in de jaarlijstjes vorig jaar met zijn album Baroque Primitiva. Als medeoprichter van Sun City Girls (volgens de website dé favoriete band van minstens de helft van het KRAAK festivalpubliek) zou hij een perfecte headliner zijn, ware het niet dat het festival niet met headliners werkt. Verwacht avant-garde singer-songwriter muziek met humor en exotica.

Amen Dunes oftewel Damon McMahon is een artiest wiens laatste album Through Donkey Jaw misschien wel mijn meest onderschatte plaat van vorig jaar is. Een uniek stemgeluid en zwevende jams op de echoënde gitaar laten de emmer van melancholie en psychedelica overstromen als de Dender een paar jaar geleden. Angels In America is een duo uit Brooklyn en ook zij komen uit bij geestverruimende muziek, al is de weg ernaar toe hier meer elektronisch van aard. Wavepop in slowmotion, en door een noisefilter.

De tot seksuele zelfhulp gedoemde leden van het Deense Girlseeker mochten vorig jaar in huize mrbungle de wisselbeker ophalen voor de prijs van coolste band. Ze kwamen niet opdagen, maar met de gedachte in het achterhoofd dat ze diezelfde beker in 2012 niet hoeven in te leveren, is dat ook niet erg. Het KRAAK festival vormt namelijk decor voor de re-release van hun album 1-800-GREED op vinyl (goddank geremastered). Girlseeker staat garant voor cheesy popmuziek zoals u nog nooit gehoord heeft, en lachstuipen.

Ik noem nog een act die ik eerder op mrbungle.nl heb besproken: de kosmische neger Jamal R. Moss, bekend als Hieroglyphic Being. Mijn recensie van zijn laatste album op audioMER moet voldoende zijn om u ervan te overtuigen dat deze Sun Ra-adept een niet te missen act is. Wat ik ook niet wil missen is (Tom) Darksmith. De noisy tape collages en ruisende field recordings zijn op zich niet zo bijzonder, maar de agressieve performance zal menigeen achteruit doen deinzen. Darksmith koestert een diepe haat tegen live optredens; hij scheldt uit volle borst, gooit met wat voorhanden is en nog niet zo lang geleden kwam hij met een hand in het gips thuis van een show.

Het KRAAK festival staat ook altijd garant voor verrassende ontdekkingen. Mijn favoriet is ongetwijfeld Lukas Ligeti, zoon van de vermaarde Gyorgy Ligeti. Op het album Afrikan Machinery op Tzadik bijvoorbeeld, laat de componist/percussionist zijn talent voor experiment en polyritmiek horen op de marimba lumina, een midicontroller met ingebouwde synthesizer. Wie ook gegarandeerd de wenkbrauwen gaat doen fronsen, is de Utrechtse kunstenaar Peter Fengler. Zijn optreden in de Vleeshal in Middelburg heb ik helaas moeten missen, maar ik mag nog een poging wagen. Misschien luisteren we het hele optreden wel naar een tikkende metronoom, maar wie daar de humor van inziet, zal ook het kunstzinnige ervan kunnen waarderen.

Räjäyttäjät is gemakkelijker te typen dan uit te spreken. Gelukkig is het Finse trio geen band om over te discussiëren, maar om van uit je plaat te gaan. Onvervalst effectieve en rommelige lo-fi rock-’n-roll. Waar ook ongebreideld gejamd wordt, is in het Wild Classical Music Ensemble. Muziek door mensen met écht een verstandelijke beperking; iedere muzikant die denkt dat een zorgvuldig uitgedachte compositie het summum is, zal lelijk op zijn neus kijken. Paul Dutton behoort niet tot die groep; de Canadese schrijver staat bekend om zijn geïmproviseerde stemkunst. Zonder instrumenten zal hij menigeen versteld doen staan met zijn diversiteit aan klanken.

Roscoe Mitchell (1940) mag gerust één van de beste saxofonisten ter wereld genoemd worden. In de jaren zeventig en tachtig maakte hij furore in het Art Ensemble Of Chicago, doch ook solo zal hij ongetwijfeld zijn legendarische status bevestigen en het festival naar een climax leiden. Als Rodger Stella zijn bizarre noise op het publiek loslaat, ontstaat er misschien wel een anticlimax. Deprimerende scapes die het brein uithollen is de specialiteit van dit voormalig lid van Macronympha, dat bekend stond om de gewelddadige en obscene act.

We zijn nog niet klaar. Gelukkig maar, want de droneblues van Keijo willen we niet aan ons voorbij laten gaan. Zijn vele releases kenmerken zich met klagelijke keelzang en een primitieve combinatie van traditionele en hedendaagse elementen. Op het festival zal hij vergezeld worden door de psychedelische Finse all-star band The Rambling Boys. Van de audiovisuele kunst van Sally Golding is het een kleine stap naar het filmprogramma, dit maal in handen van Cinema Nova. Er zijn ook nog tentoonstellingen en kunstenaar Joris van de Moortel laat zijn rijnaak nog even in de Dender liggen voor onder meer zijn Audi 80 installatie. Genoeg te beleven dus.

De veertiende editie zal op 3 maart aanstaande plaatsvinden in het centrum voor hedendaagse kunst, Netwerk. Via de website zijn op het moment van spreken nog kaarten verkrijgbaar, doch zou ik iedereen willen aanbevelen niet te lang te wachten met bestellen. De kans bestaat dat u heel 2012 weer achter de feiten aan rent wat betreft relevante muziek en een aantal onwaarschijnlijke shows mist.