In de maand januari is het drie keer raak bij de platenboer, wanneer je op zoek gaat naar gevoelige liedjes van een – op het zicht dan in ieder geval – one-man band. Volgende week zien namelijk evenzoveel prachtplaten het (fysieke) levenslicht: J. Tillman, Andrew Bird en Antony & The Johnsons. De laatste twee hebben zich met hun vorige releases al min of meer bewezen, de eerst genoemde staat nu eigenlijk pas een beetje in de schijnwerpers. Laat ik daar maar eens mee beginnen.
J. (Josh) Tillman werd in de lente van 2008 als drummer bij de Fleet Foxes (die veel jaarlijstjes domineerde) gevoegd. Niet zelden verzorgt hij solo het voorprogramma, waardoor eindelijk een groter publiek kan gaan genieten van zijn platen, waarvan deze alweer de vijfde is. Dat komt vooral omdat zijn voorgaande werken via obscure labeltjes en in gelimiteerde oplagen aan de man werden gebracht. Vacilando Territory Blues was in oktober vorig jaar al digitaal verkrijgbaar, maar krijgt dus deze maand een tastbare release op Bella Union. J. Tillman krijgt op dit album hulp van enkele Fleet Foxes-leden. Incidenteel echter, want ook dit album een grotendeels gevuld met lege, desolate en eenzame folk/blues. Soms is de akoestische gitaar zelfs nauwelijks te horen en is Tillman´s melancholische stemgeluid het enige dat de pijnlijke levenslessen lijkt te willen uitdragen. Toch is Vacilando Territory Blues niet helemaal een depressieve draaikolk; Tillman heeft ook een richting gekozen met rijkere arrangementen, zoals goed te horen is op Steel On Steel, waarin blazers hun intrede doen. Op New Imperial Grand Blues lijkt hij wel een noisy bluesrock nummer te willen neerzetten. Dat maakt deze laatste plaat afwisselender en toegankelijker dan de minimalistische albums ervoor. Ben je op zoek naar iets tussen de oude Neil Young, Nick Drake, Bonnie “Prince” Billy en Jason Molina in, dan verdient dit pareltje meer aandacht dan dat er tot nu toe is geweest.
Andrew Bird heeft zijn sporen reeds verdiend; vooral zijn laatste twee albums werden uitstekend door pers en publiek ontvangen. Op Noble Beast bouwt hij zijn eigenzinnige en originele stijl verder uit. Het meest opvallende kenmerk van deze zanger is de fluitkunst, en dan bedoel ik met zijn mond als enige instrument. Een nachtegaal zou er jaloers op zijn, zo zuiver. Tweede kenmerk is de prominent aanwezige viool, of beter gezegd fiddle. Een ingetogen akoestische gitaar en de soepele, ontspannen stem van Andrew maken zijn muziek compleet. Hoewel de instrumentatie soberder lijkt dan op het vorige album Armchair Apocrypha, is het geluid juist rijker en energieker. Vrolijker bijna, ofschoon de prachtige setting nog altijd een droevig karakter heeft. Fitz & Dizzyspells is het meest opzwepende nummer dat hij in zijn carrière heeft gemaakt, dat veel mensen zal bekoren, maar is ook het meest volwassen. Voor het eerst hoor ik dat er in de muziek van Andrew Bird ruimte is voor pakkende melodieën, die je al na een tweetal luisterbeurten doen meefluiten. Een beetje handgeklap op de achtergrond doet de rest. De dynamiek ligt dit keer wat meer onderhuids, zo komt later naar voren. Het album bevat enkele goed verstopte elektronische effecten, wat het toch nog een beetje scherp randje geeft. Een groot voordeel hiervan is dat Noble Beast onderhoudender en met name meer coherent klinkt, in tegenstelling tot de voorlopers ervan. Andrew Bird´s typische maffe verhaaltjes en zelf verzonnen (rijm)woorden zijn gebleven. Dit nieuwe album is tot zover het hoogtepunt in zijn loopbaan en zijn kenmerkende stijl, misschien wel een beetje als Radiohead´s laatste album (zonder Thom Yorke), uitgekleed en van een nieuwe outfit voorzien. Noble Beast wordt overigens ook uitgebracht is een speciale editie met bonus CD die een collectie instrumentale stukken zal bevatten.
Daar waar Andrew Bird met zijn viool nauwelijks aan klassieke muziek doet denken (ook niet de bedoeling veronderstel ik), doet Antony & The Johnsons dat wel. Antony, het jongentje dat zo graag een meisje wil zijn, haalt zijn inspiratie ditmaal op een andere plek dan hij eerder deed. Op het nieuwe album The Crying Light visualiseert deze keer de theatrale dans Butoh en haar uitvinder, de 102-jarige Kazuo Ohno, de muziek en de sfeer die het oproept. Gewapend met slechts zijn stem, piano en af en toe violen en cello´s op de achtergrond, maakt Antony ongelooflijk ontroerende liedjes, breekbaar als het dunste kristal. De aparte stem en androgene voorkomen zijn al meer mensen opgevallen. Lou Reed nam hem op sleeptouw en dan leverde een deal op met Secretly Canadian. In 2005 won hij de Mercury Prize met I Am A Bird Now, en voor de luisteraar die daar bekend mee is brengt The Crying Light geen verrassingen. Net als bij Butoh loopt dramatiek en elegantie hand in hand op dit album. Toch is er ook enige vreugde of hoop te horen, bijvoorbeeld in het nummer Kiss My Name. Het centrale nummer op het album, Another World, staat terecht in het middelpunt. De manier waarop Antony beschrijft hoe hij de wereld veracht maar ook zal missen, is hartverscheurend. Lukt het om een beetje door het arty-farty en semi-travo gehalte heen te kijken, dan wordt je ongetwijfeld geraakt door de subtiele melancholie van Antony & The Johnsons.
Welke de beste is van de drie? Laten we zeggen dat J. Tillman de meest pure is, Andrew Bird de meest toegankelijke en Antony & The Johnsons de meest bijzondere. Mijn keuze is het niet, ik koop ze gewoon alledrie.