Het is opmerkelijk te noemen dat ik een aantal elektronische albums van minder dan 10 jaar geleden als het meest tijdloos beschouw allertijden. Nu heb ik met mijn leeftijd ook nog weinig recht van spreken, maar feit blijft dat juist deze albums al die tijd niet onderhevig zijn aan mijn soms schizofrene stijlwisselingen binnen de muziek. Twee van die albums zijn van de Oostenrijkse geluidskunstenaar Christian Fennesz. De derde wordt deze week aan dit lijstje toegevoegd, want kan ziet Black Sea het levenslicht op het in Londen residerende prachtlabel Touch.
De tijd van Thomas Edison ligt al enige tijd achter ons, maar muziek op elektronische basis markeert slechts een minimaal stukje op de tijdlijn van toonkunst. Nog niet zo lang geleden waren er apparaten zo groot als een kraanwagen nodig om elektronische geluiden te produceren en werd dit vooral gedaan in (Philips)laboratoria en door ingenieurs. Inmiddels is het een gemeengoed geworden en niet alleen maar besteed aan nerds met bijbehorende brillen of hiphoppers met bijbehorende kettingen (hoop ik dan toch). Natuurlijk zal er altijd een grensgebied blijven bestaan waarin nerds zich veilig zullen voelen. Denk aan extreme noise en minimale, onhoorbare ambient. Misschien behoorde Fennesz in zijn begindagen ook wel in die buitencategorie, maar met zijn voorgaande solo albums Endless Summer en het schitterende Venice heeft hij toch een aardige stap gezet richting een groter publiek. Wellicht doet hij met Black Sea weer een stap erbij.
Ook Fennesz zelf zal mogelijk verbaasd zijn over zijn eigen evolutie en de manier waarop hij tegenwoordig op handen gedragen wordt door de pers, als zijnde een revolutionair. Iemand de niet verkende wegen in de muziek verkent en plaveit voor navolgende artiesten. Toen hij nog gewoon gitarist was in een aantal rockbandjes had niemand dat kunnen denken. Vandaag de dag heeft hij al illustere optredens en samenwerkingen achter de rug met onder andere David Sylvian, Ryuichi Sakamoto en Mike Patton. Gitarist is hij nog steeds, maar de reden waarom ik hem eerder geluidskunstenaar noemde is de manier waarop hij door middel van zijn laptop en andere hulpmiddelen het geproduceerde gitaargeluid omvormt tot geheel iets anders. Geluiden die niet te herleiden zijn tot hun oorsprong. Geluiden die niemand tot nog toe kan reproduceren.
De echte kunst van Fennesz bestaat echter uit de composities, die gemakkelijk kunnen worden gekwalificeerd als neoklassiek. Wederom zal dit menigeen raar in de oren klinken. Elektronische muziek neoklassiek? Jawel. De melodieën die hij op zijn laatste drie albums presenteert en ontwikkelt, zijn verregaand diepzinnig en verfijnd dat het toegankelijker is dan je op het eerste gehoor zou denken. De Voyager expeditie bevatte vooral Bach en wereldmuziek, maar jammer genoeg geen Aphex Twin of andere elektronische pioniers zoals Christian Fennesz. Misschien was de Voyager expeditie daar nog te vroeg voor, maar ik weet zeker dat een verregaand ontwikkelde aliencultuur daar meer waardering voor heeft dan muziek gemaakt met ouderwetse trommels van buffelvellen.
Black Sea is geen bijzonderde vooruitgang op zijn vorige twee albums. Wat wel opvalt, is dat het album een stuk intenser is dan Venice, voor mijn gevoel. Er is méér muziek, daar waar het album van alweer bijna vijf jaar geleden toch veel in de spotlight van het minimalisme stond, relatief gezien. Aan de andere kant hoor ik wel dat Fennesz de gitaar meer op de voorgrond durft te zetten, waarbij vooral de akoestische versie ervan sentimentele momenten oplevert. Desalniettemin blijft de componist uit Wenen de grenscontroles tussen vriendelijke en duistere muziek constant passeren; douaniers worden er gek van. Glide is daar een mooi voorbeeld van. Vier minuten lang teistert glitchy noise je gehoorschelpen voordat het overgaat in een zachte, warme melodie, om vervolgens weer te eindigen in een donkere sfeer van afzwakkend radiogeruis. De al eerder uitgebrachte digitale single Saffron Revolution is ook echt weer een trademark track van Fennesz. Industriële geluiden die in volume aanzwellen maar door het gebruik van aangename klanken uit gitaarloops en wellicht strijkinstrumenten uit de laptop nergens agressief klinken. Een prachtige, dromerige zee van artificiële klanken bedwelmen de luisteraar. De afsluiter van het album vraagt alleen maar naar de repeatknop.
Door alle collaboraties en live optredens met allerhande artiesten zou je bijna vergeten dat hij dit jaar al een 7” single heeft uitgebracht genaamd Transition. De compositie daarop, On A Desolate Shore A Shadow Passes By, leek – in ieder geval op het gebied van uiterlijk en titel – een link te leggen naar water, de kust, de zee. Venetië is uiteraard ook een waterige stad. Op Black Sea trekt hij nog meer naar het oosten, al zullen de invloeden in de muziek niet als dusdanig herkenbaar zijn. De Grieken noemden de Zwarte Zee eufemistisch “gastvrije zee” om de goden niet te verzoeken. Toch kan vertoeven aan de Zwarte Zee ook heel aangenaam zijn, weet ik uit ervaring. Zo is misschien ook wel het nieuwste album van Fennesz te omschrijven. Het is mooi met een aangename temperatuur en een prachtige natuur maar één en ander kan je evenzeer vijandig gezind zijn. Daarmee doel ik op de soms dreigende, mysterieuze kant van de muziek van de Oostenrijker. Eigenaar en fotograaf van het platenlabel Touch, Jon Wozencroft, weet dit voor de zoveelste keer feilloos op de gevoelige plaat vast te leggen. Opnieuw een magische combinatie. Overigens mijn complimenten voor de Touchshop, die binnen twee uur na mijn online bestelling de bewuste CD op de post hadden gedaan.
Eerste kerst wordt Christian Fennesz 46. Ik hoop dat hij 120 wordt. En nog heel veel tijdloze albums voor ons mag maken.